El Cezeri kimdir nasıl başarılı olmuştur? Evet şimdi sizler için bir başarının öyküsünü kısaca anlatmaya çalışacağız. Bu Hikayemiz’de Sibernetiğin ilk adımlarını attığı ve ilk robotu yapıp çalıştırdığı kabul edilen Ebû’l İz El Cezeri’ yi, Tanıyalım.
İslam Dünyasının dahi mühendisi; Bu bilim adamı çağımızdan yüzlerce yıl önce keskin zekası ile elektrik kullanmadan sadece su ve mekanik parçalarla çalışan makineler yapmış ve günlük hayata geçirmişti.
Dünyanın en eski sibernetik âlimi; Hayal ve bilimi birleştiren büyük sibemetikçi; İlk robotu yapan ve kullanan büyük mucit; İlginç buluşlarıyla asırlar sonra hayat bulan birçok teknik aracın temelini atan makine mucidi; Makine mühendisliğinin piri; Suyu kinetik enerjiye çevirerek insanlığın hizmetine sunmuş büyük su mühendisi; Motorlu araçlarda kullanılan krank milini ilk defa kullanan zeki Fizikçi; Mekanik alanında yazılmış en eski ve en mükemmel eser olan ünlü “Kitab-ül hiyel” adlı eşsiz eserin yazan; Ressam, sanatkâr, hattat, Bilgisayar sisteminin temellerini atan ve ‘dünyanın ilk bilgisayarcısı’ ve ‘bilgisayarın babası’ olarak kabul edilen, bilim ve teknoloji tarihinde yaptığı olağanüstü buluşlarla ve otomatlarla çağlara damgasını vuran Büyük İslam bilginidir.
1153-1232 yılları arasında yaşadığı tahmin edilen edilen bu dahi Genç, Cizre’de doğmuştur. Botan aşiretindendir. Adı İsmail olup babasının adı Rezzaz’dır. Lakabı ise, “şeref, onur babası” anlamında Ebul-lz’dir. Cizre Ti olduğu için El-Cezeri olarak adlandırılır. Zekâsı ve yaptıklarıyla büyük bir çığır açan El-Cezeri Dünyada eşsiz bir mucit olduğundan, kendisine “zamanın emsalsizi, benzersizi” anlamında “Bediuzzeman” denilmiştir.
Çocukluk yıllarım Cizre’de geçirdikten sonra çeşitli nedenlerden dolayı 1174’te dönemin başkenti olan Amed’e (o dönemde ki ismiyle Amid’e) gelmiştir. Onun döneminde Amed Artukoğullan’mn hâkimiyetinde idi ve büyük bir başkentti. Bilim alanında da oldukça ileri bir düzeydeydi. Kitaplarda tanındığı adı İsmail Ebul-iz Bin Razzaz El-Cezeri olarak adı geçer. Batı dünyası onu Cezeri (Cazari-Gazari) olarak tanır.
Meşhur olduğu en büyük ve değerli eseri, şüphesiz bütün icad ve tekniği topladığı kitabıdır. Kitabının adı:” El Camiu Beyn El İlim vel Amel-en Nafi’ Fis Sanaat İl Hiyel” adlı arapça olarak yazmış olduğu eseridir. Kitabın Türkçe anlamı da şöyledir: “ilim ve tekniğin birleşmesiyle, hayal san’atının toplamı” diyebiliriz. Akıllara durgunluk veren ve insanları hayrette bırakan bir eserdir. Kitaptaki yazı, şekil ve resimler kendisi tarafından yapılmıştır.
Amid’e gelen El-Cezeri, zekâsıyla, ilmiyle, becerileriyle kısa zamanda tanınmış ve Artuklu hükümdarı tarafından sarayın başmühendisliğine atanmıştır. Ve tam 32 yıl Amid’de, Amed’in emsalsiz surlarının içinde bulunan şimdiki îçkale’de, Artuklu sarayında başmühendis olarak görev almıştır. Dönemin hükümdarı Nasu-riddin Mahmut, Ebûl-îz El-Cezeri’nin yaptığı mekanik araçlara hayran olmuş ve bunların unutulup gitmemesi için Ebûl-îz’den tasarlayıp yaptığı tüm otomatik makineleri resimleriyle birlikte bir kitapta toplamasını istemiştir. Oda Kitabul Hiyel denilen ünlü eserini yazmıştır. Amid’deki 32 yıldan sonra doğduğu yer olan Cizre ye gitmiş ve burada vefat etmiştir.
SİBERNETİĞİN ÖNCÜSÜ
Tıb denince akla nasıl İbn-i Sina geliyorsa, matematik denince Harizmi, felsefe denince Farabi akla geliyorsa Sibernetik denince de akla ilk gelen kişi Bediuzzaman Ebul İz İsmail er-Rezzaz el-Cezeri’dir. Sibernetik ilmi çağımıza admı veren bir ilimdir. Kökenini eski yunanca “Kübemetes” veya Latince “Gobernare” sözcüğünden alan ilme, ûni 1948 yılında Norbert Wiener vermiştir.
Wiener sibernetiğin; “Tüm organize sistemin (canlı veya cansız) makine ve hayvanların iberleşme ve kontrol sistemlerini” incelediği belirtmektedir… Yani Sibernetik; haberleşme, denge kurma ve ayarlama bilimidir. İnsanlarda ve makinelerde bilgi alışverişi, kontrolü ve denge durumunu inceler. Bu bilim, zamanla gelişerek bugün hayatımızın vazgeçilmezleri araşma giren bilgisayarların ortaya çıkmasına imkân tanımıştır. Sibernetik ve otomatik sistemlerin başlangıcıdır.
