Tabakat-ı Mesail ne demektir, kaça ayrılır?
Tabakat-ı Mesail: Fıkhi meseleler mertebesi demektir. Fıkhi meseleler üç mertebeye ayrılır:
1— Zahir el-rivaye veya Zahir el-mezhebtir:
Bu imam Muhammed’in yazdığı meşhur altı eserinde yer alan meselelerdir, bu eserler de şunlardır:
1— el-Mebsut
2— el-Camius-Sağir
3— el-Camiul-Kebir
4— ez-Ziyadât
5— es-Siyer es-Sağır
6— es-Siyer el-Kebir.
İmam Muhammed kendi sözlerini bu kitaplarda tesbit ettiği gibi İmam A’zam ile İmam Ebu Yusuf un sözlerini de yazıp tesbit etmiştir.
2— Nevadir veya gayri zahir el-Mezhep:
Yukarıda adı geçen kitaplardan başka İmam-ı Muhammed’in yazdığı eserlerde yer alan mesaildir. Bu kitaplar da şunlardır:
Keysaniyat, Hâruniyat, Curcaniyat, Rakkıyat’tır. Ayrıca İmam-ı Ebu Yusuf un Bmâli isimli kitabında bulunan meseleler de bu kabildendir. Emâli kelimesi imlânın çoğuludur, imlâ ise not etmek demektir. Rakkiyât kitabı İmam-ı Muhammed’in RAKKA isimli şehirde kadı iken derlediği meselelerdir. Keysaniyât da İmam-ı Muhammed’in Süleyman b. Şuayb el-Keysani’ye not ettirdiği meselelerdir. Hanıniyat ise; İmam Muhammed’in, Harun er-Reşid zamanında derlediği meselelerdir. Curcaniyat ise; İmam-ı Muhammed’in Cürcan’da iken derlediği meselelerdir.
3— Vâkıat:
Bunlar mezhepte hükümleri beyan edilmemiş, belki Hanefî fa-kihleri tarafından hükümleri belirtilmiş meselelerdir. Buna Nevazil de denir. Bu hususta ilk yazılmış eser Ebu Leyses-Semarkandi’nin “Nevazil” adlı kitabıdır (9). Zahir el-Mezhep kavli var ise başka kavil ile fetva vermek caiz değildir.
(9) İbn Abidin, 1, 47. Haşiyetl et-Tahtavi ala Merakıl-Felâh, 11-12
