Altın ve gümüş para, bugün tedavülden kalkmıştır. Zekât gibi şer’î mükellefiyetler için ölçümüz ne olacaktır. Elimizdeki para mı yoksa altın ve gümüş mü veya bunlardan birisi midir?
Altın ve gümüş, para olarak tedavülden kalkmış ise dahi şâri’ bunları nisâb için ölçü olarak ta’yin ettiği ve her zaman da piyasada mevcut olduğu için başka bir para nisaba ölçü olamaz. Yâni bir kimse ikiyüz dirhem gümüşe veya yirmi miskal altına mâlik olursa mutlaka zekâtı verecektir. Amma havâic-i asliye dışındaki eşyâ ve ticâret emti’ası, İmâm-ı A’zam’a göre muhtaç olan kimselerin faydaları mülâhaza edilecek altın ve gümüşten hangisiyle değerlendirildiği takdirde nisâba bâliğ olacaksa onunla ölçüleçektir. Ebû Yûsuf ile Muhammed’e göre piyasada altın ve gümüşten gâlip olan ile ölçülecektir. Demek ki İmâm-ı A’zam’a göre em-ti’a, bu zamanda gümüş, İmâmeyn’e göre de altın ile hesaplanacaktır.
Şafiî mezhebine göre ticaret eşyası gümüş ve altın ile değil, başka şey ile temellük edilmişse memlekette tedâvülü daha fazla olan gümüş veya altın ile ölçülecektir. -İtlâf edilen mal onunla ölçüldüğü gibi- şayet bir ülkede altın ve gümüş para kullanılıyorsa, altın ve gümüş para kullanan en yakın memlekete göre ticâret eşyası takdir edilecektir (49).
Hülâsa: Bu mezhebe göre bugün ticâret eşyasının gümüş ile değil, altın ile ölçülmesi lâzım gelir. Çünkü bugün dünya piyasasında altının büyük değeri vardır. Basın hergün değerini yazıp ondan söz ediyor. Gümüşü ise dile getirmiyor.
Afif ud-Din Tabbâre de şöyle diyor: Bu zamanda nisâbın biricik ölçüsü altındır (50).
Muhammed Said’id al-Urfî de şöyle diyor: Banknot altın ile ölçülmelidir (51).
(49) Muğni’l-Muhtâc, c. 1, s. 400
(50) Rûh al-Dîn al-İslâmı s. 322
(51) Mebâdi’l-Fıkh s. 145
