Ekâbir Ve Esâğir: Hadis Usulünde rivayetu’l-ekâbir ani’l-esâğir (büyüklerin küçüklerden rivayeti) şeklinde geçer. Normalde küçüklerin büyüklerden rivayeti en çok görülen rivayet şeklidir. Ancak, kendisinden rivayette bulunulan ravi (el-merviyy anh) az da olsa rivayet eden raviden gerek yaş, gerekse fazilet itibariyle üstün olabilir. Bu durumda hataya veya isnadda takdim-tehir olduğu vehmine düşmek ihtimali söz konusudur. Öyle olunca da ekâbir ve esâğir konusu önemli bir konu olmaktadır. 191
İbnu’s-Salâha göre ekâbirin esâğirden rivayeti birkaç çeşittir. Bunlardan birincisi ravinin, kendisinden rivayette bulunulan şeyhten yaşça büyük, tabaka itibariyle önde olmasıdır. ez-Zuhrî ile Yahya b. Sa’id el-Ensârî’nin Mâlik b. Enes’ten; müteahhirinden Ebu’l-Kasım Ubeydullah b. Ahmed’in bazı eserlerinde talebesi el-Hatîbu’l-Bağdâdî’den rivayetleri buna misaldir.
İkincisi, ravinin, rivayette bulunduğu şeyhinden hadis bilgisi ve hıfz yönünden daha üstün ancak yaşça küçük olması halidir. Mâlik b. Enes’ln Abdullah b. Dinardan; Ahmed b. Hanbel ve İshak b. Râhûye’nin Ubeydullah b. Musa el-Absi’den rivayetleri de bu konuda misaldir.
Üçüncüsü, ravinin rivayette bulunduğu kimseden hem yaşça büyük, hem Hadis İlminde üstün olmasıdır. Abdulğanî b. Sa’îd’in Muhammed b. Ali es-Sûri’den, Ebu Bekri’l-Berkânî’nin el Hatîbu’l-Bağdâdî’den, el-Hatîb’in Ebu Nasr b. Mâkûlâ’dan rivayetleri bu cümledendir.
Sahabenin tabi’inden rivayetleri de ekabirin esagirden rivayetlerine dahildir. AbâdiJe ve diğer bazı sahabîlerin Ka’bu’l-Ahbâr’dan rivayetleri buna misal teşkil eder. Tabi’ilerin Tebe’u’t-Tabi’în nesline mensup birinden rivayetleri de aynı şekilde büyüklerin küçüklerden rivayetlerinin misalini oluşturur. Nitekim kendisi tâbi’î olmayan Amr b. Şu’ayb’dan bir rivayete göre yirmiden fazla, bir rivayete göre yetmiş. Hafız Ebu’l-Fadl el-Trâkî’nin tesbitine göre ise elli küsur tâbi’î hadis rivayet etmiştir. 192
