Büyük balık küçük balığı yutar.
Sevginin, hoşgörünün ve diğer güzel hasletlerin – maalesef – egemen olmadığı bir dünyada yaşıyoruz. İnsanoğlu, bunca deneyimine rağmen gücün belirleyici özelliğini ve onun çalıştırdığı çarkın dişlerini kıramamıştır. Biz istemesekte, hoşuma gitmesede bu dünyada güçlüler, güçsüzleri ezer, ortadan kaldırır; yada kendilerine bağlarlar.
Büyük başın derdi büyük olur.
Büyük işlerin başında bulunan, geniş sorumluluklar yüklenmiş olan kimselerin derdi çok ve büyük olur.
Büyük lokma ye(de), büyük söz söyleme.
Olayları dışarıdan seyredenler için olup bitenler ne kadar kolay ve basit görünür. Oysa hiçte öyle değildir. Bundan dolayı hiçbir kimse başkalarını kınayıp “ben böyle yapmazdım, ben böyle kötü duruma düşmezdim”, gibi sözler söylememelidir. Dünya bu, birgün aynı olaylar kınayanın başınada gelebilir.
Deveden büyük fil var.
İlmin başı, insanın kendisini bilmesidir. Kendini bilmekte, aslında haddini bilmekle olur. Bir eksiklik denizinde yüzen insanın kendini herkesten üstün görmesi kadar abes birşey az bulunur. Hiçbir kimse görevinin büyüklüğü ve yetkisinin genişliği ile övünmemelidir. Çünkü ondan üstünde vardır.
Dilin cismi küçük, cürümü büyük.
Dil küçük bir organdır, ama büyük suç işler. Söylediği kötü sözlerle kişinin başını olmadık belalara sokar.
Dünya büyük olsa da (aslında) dardır.
İnsanlar bu dünya üzerinde yaşarlar ve Allah herkese yetecek büyüklükte yaratmıştır. Fiziksel açıdan dünya çok büyük olsa da, işlerimiz gereği eğer sevilen insanlar isek farklı yerlerde, farklı zamanlarda arkadaşlarımız, eşimiz, dostumuz ile karşılaşırız. Bu ummadık anlarda dünyanın ne kadar da küçük ve hiç olmayacak birşeymiş gibi olduğunu düşünürüz. Nitekim dünya üzerindeki hareketlerimiz, diğer hareket eden insanlar ile gerek hızlı bir şekilde yaklaşır, gerekse uzaklaşır. Durum kısaca bundan ibarettir.
Göz, mideden büyüktür.
Allah insanları nefisleri ile yaratmış, herkesi bu nefisin sesine göre sınamaktadır. Ancak çoğu zaman kişiler bu nefsine yenik düşer. Gözleri aç davranırlar. Gördüleri ve istedikleri şeylere tok olsalar yada ihtiyaçları olmasa bile onu isterler. Bu doğada her canlıda bulunmaktadır. Önemli olan biz insanların buna karşı dirençli olarak erdemli insanlar olabilmesidir.
Kaçan balık büyük olur (kaybolan koyunun kuyruğu büyük olur).
İnsan, elden kaçırdığı küçük bir fırsatı gözünde büyütür; onu bir türlü onutamaz. Çok önemli olduğunu söyler durur.
Küçük suda büyük balık olmaz.
Kıt olanakların ve çaresizliğin egemen olduğu bir toplumla büyük çaplı, nitelikli insan yetişmez. Büyük insan yetiştirmenin çevre ile doğrudan ilişkisi vardır.
Şapkası dar gelen, başım büyük sanır.
İnsanlar yaratılışları itibariyle elindeki nimetlerin darlığından şikayet edip dururlar. Halbuki bir başka insan bu nimetler ile çok büyük işler başarabilir. Fakat bunun farkında olmayan erdemsiz kişiler onun az olduğunu düşünür, kendisini daha büyük görerek büyük bir hataya düşer.
Tutulmayan hırsız beyden büyüktür.
İşlediği suçu saklayabilen, yakayı ele vermeyen biri, namuslu insanlar gibi saygınlığını sürdürür.
Ayı çocuklarını büyütmüş, duru su içmeye vakti olmamış.
Dünya anneler ile yeni nesillere kucak açar, tüm insanları anneleri büyütür, bir hale sokar. Ancak bu hayat telaşesi ile hiçbir zaman kendine vakit ayırıp hayatını yaşayamayan annelerimiz, bu güzel dünyanın nimetlerini ve günlerini doya doya tadamadan ölür. Bizimle uğraşma telaşesi sebebiyle birçok dünya halini yaşamaz, yemez yedirir, içmez içirir.
Atmaya niyeti olmayan Kürt, taşın büyüğüne sarılır.
Niyeti kötü olan kişiler, karşısındaki için zarar verici olay şeyleri düşündükleri andan itibaren bunu fırsat bilirler ve ellerinden gelenin daha büyüğünü yapmak için zaman güderler. Bu zamanı yakaladıkları an yapabilecekleri kötülüğün en adi olanını uygularlar. Önemli olan bunu kafalarına koymalarıdır.
