Mescid; ULUIRMAK ALİ HOCA mahallesinde, Karaman caddesindedir. Mescid; kerpiçle yapılmış, üstü üç boğdam halinde ağaçla örtülmüştür. Binanın hiç bir mimarî kıymeti yoktur.
işlenmiş derisi pek meşhurdu. Dünyanın her tarafına, Firenkstana bile buradan kösele çıkarılırdı. Vâkıf bu hanıkahı bir ham deri imalâthanesi olarak yapmış ve ahîlere tahsis etmişti. Burada fakıhler ve sofiler gibi münevver bir zümre toplanır ve çalışırlardı.
Arabca kamusa göre kelimenin mânası, (Bir nesenenin kabuğunu soyup gidermek, derinin tüylerini yolup koparmak, pamuğu hallaçlamak ) dır. (TECRİD) de (derinin tüylerini koparmak ve kavlatmak) mânasına bir mastardır.
Selçuklular devrindeki Ahî faaliyetinin güzel bir örneğini veren bu kitabe fevkalâde mühimdir. Vâkıf bu müesseseyi fakıh ve sofileri müstahlik ve tufeyli bir zümre olmaktan çıkarmak ve el emekleriyle geçinmeğe alışdır-mak gibi yüksek bir gaye ile kurulmuştur. Burada temizlenen deriler şimdiki İSMET PAŞA MEKTEBİ’nin bulunduğu yerdeki debbağlara gönderilirdi. Burada da bir AHÎ EVREN HANIKAHI vardı. KONYA’lılar bu hanıkaha (AHIRVAN) (1) derlerdi. Fâtih’in 881 H. 1476 M. Yılında yaptırdığı KARAMAN EYALETİ tahrir defterinde bu hanıkah :
şeklinde yazılmışdır. KONYA’nın Sahra nahiyesine bağlı FlLOROS ÇİFTLİĞİ ile Deredeki KAVAK DEGİRMEN’i ve çeşme yolundaki BÎR ZEMİN de bu hanıkah için vakıf olarak tesis edilmişdir.
Mâbedin havlı kapısının üstündeki kitabe eskiden burada mı idi, yoksa başka yerden mi nakil edildi ? Bizim tahminimize göre bu taş eskiden de burada bulunan Hanıkahın üstünde idi. Bir Ahî teşekkülüne ait olan bu hanıkaha Ahi Hoca Ali bazı vakıf tesis etmişti. Fâtihin KARAMAN İLİ tahrir defterinde KONYA’da bir Ahî Hoca Ali vakfı vardır (2). Seyydi zemini, KONYA’da (DARI) veya (DERİ) kapısından dışarı da bir dolap yeri ile buna yakın başka bir zemin, FİLOROS da Al Aliler önünde GÜNDÜR OĞLU BAHÇESİ demekle maruf olan bağ bu tesisin gelirleri arasındadır.
Vâkıfın bir AHÎ; hanıkahın da bir AHÎ ZÂVİYESİ oluşu Ahî Hoca Al i’nin sonradan bu hanıkaha yukarıda saydığımız arazi ve emlâki vakfettiğini gösterir.
Bâzı eski vesikalarda Şeref Mesud adlı bir zatin AK MESCİD MAHALLESİ’nde hanikah ve medresesi bulunduğunu gördük. AK MESCİD Yıkık mahalledeki ŞAZ BEYAĞA mescididir. Bu mahalleyede AK MESCİD MAHALLESİ derler. İncelediğimiz hanikahm, bânisinin adlı Mesud, babasmınki
Şerefşah’dır. Acaba bu Mesud’a Şeref Mesud mu derlerdi. Bu cihet tedkike muhtaçtır.
