Göz ile ilgili Başlayan Deyimler ve Anlamları

Göz ile ilgili deyimler hangileridir? İçinde ve anlamında göz kelimesi olan deyimler nelerdir? Açıklaması ve anlamlarıyla beraber deyimleri derledik. Secdem.net

• Göz açamamak
  Yoğun işler yüzünden bir şeyle ilgilenme imkânı bulamamak: ‘işkembe ayıklamaktan, bulaşık yıkamaktan göz açamıyordum.’ -o. Kemal.
• Göz açıp kapayıncaya kadar
  Çok kısa bir sürede: ‘göz açıp kapayana kadar zafer büyüdü.’ -a. Kutlu.
• Göz açtırmamak
  Başka bir iş yapmasına vakit veya imkân vermemek.
• Göz alabildiğine
  1) gözün görebileceği en uzak yerlere kadar: ‘bu göz alabildiğine düzlük, sinsi bir bataklık gibidir.’ -a. Erhat. 2) çok geniş, engin bir biçimde.
• Göz ardı etmek
  Gereken önemi vermemek: ‘kocakarı yöntemlerine inanmayı göz ardı ettiğini söyleyemezdim.’ -a. Kulin.
• Göz atmak
  Kısa bir süre, fazla dikkat etmeden bakıvermek: ‘bir ara karşıdaki salaş birahanenin penceresine göz atıyorum.’ -a. Ümit.
• Göz boyamak
  Kandırmak, yanıltmak, gösterişle aldatmak: ‘yerine göre fakiri korur gibi görünür, gözleri boyar böylece.’ -k. Korcan.
• Göz değmek
  Uğursuzluk, kötülük getirdiğine inanılan kıskanç veya hayran bakışlar dolayısıyla kötü bir duruma düşmek.
• Göz dikmek
  Bir şeyi ele geçirmek isteğine kapılmak: ‘bizim canımıza, malımıza hangi devlet göz dikmişti?’ -y. K. Karaosmanoğlu.
• Göz doldurmak
  Görünüşü ile umulduğundan çok etkilemek: bu futbolcu antrenmanda göz doldurdu.
• Göz doyurmak
  Bir şey görünüşü ile umulduğundan çok etkilemek.
• Göz etmek
  Gözle işaret etmek.
• Göz gezdirmek
  1) derinlemesine incelemeden okumak: ‘masanın üstünde bir başka gazete var. Biraz evvel ona göz gezdirdiğim zaman birbiri ardı sıra üç havadis görmüştüm.’ -r. N. Güntekin. 2) bir yeri, bir şeyi çabucak incelemek.
• Göz göre göre
  1) belli ve apaçık olarak, herkesin gözü önünde: ‘göz göre göre masumların kanına girmem için benden ferman almaya mı geldiniz.’ -n. F. Kısakürek. 2) olacağı bilindiği hâlde önlem alınmadan.
• Göz göz olmak
  Üzerinde birçok göz, delik oluşmak veya bulunmak: ‘yeter oldu bu sitemler yetişir / göz göz oldu kara bağrım tutuşur’ -halk türküsü.
• Göz göze gelmek
  Her iki tarafın bakışları karşılaşmak: ‘işte bu iki adam bir aralık göz göze geldiler.’ -i. H. Baltacıoğlu.
• Göz (gözler) önüne sermek
  Açıklamak, sergilemek, göstermek, tanıtmak: adı duyulmamış, şiiri bilinmeyen gençleri tutar, gözler önüne sererdi.
• Göz gözü görmemek
  Yoğun sis, duman, toz vb. sebeplerle hiçbir şey görülememek: ‘tezek dumanında göz gözü görmez.’ -n. Hikmet.
• Göz (gözünün) kuyruğuyla bakmak
  Göz ucuyla bakmak.
• Göz (gözünün) önünde olmak
  1) sürekli denetimi altında bulunmak; 2) unutmamak, olduğu gibi hatırlamak: ‘hızla açılan kapıdan içeri girişi, hayır girişi değil, atılışı hâlâ gözümün önündedir.’ -y. Z. Ortaç. 3) gündemde yer almak; 4) kolayca ulaşılabilecek bir yerde bulunmak.
• Göz (gözünün) önüne serilmek
  Görülmek, bütün çıplaklığıyla ortaya çıkmak: ‘istanbul’a bu yükseklikten bakılınca birden gözlerimizin önüne serilir.’ -a. Ş. Hisar.
• Göz (gözünün) ucuyla bakmak
  Fark ettirmeden gözlemek, belli etmemeye çalışarak başını çevirmeden yandan bakmak: ‘kadın, gözünün ucuyla erkeğe baktı.’ -y. K. Karaosmanoğlu.
• Göz hapsine almak
  Bakışlarını üzerinden ayırmamak, gözetlemek, hiçbir davranışını gözden kaçırmamak: ‘sözü sohbeti yerinde görünen birkaç erkeği haftalarca göz hapsine aldı.’ -r. N. Güntekin.
• Göz kamaştırmak (almak)
  1) kuvvetli ışık veya parlaklık, kısa bir zaman için görüşü bulandırmak; 2) mec. bir niteliğiyle hayran bırakmak: ‘o sıralar avrupa’da bir büyük piyano ustası gözleri kamaştırıyordu.’ -n. Nadi.
• Göz kaş süzmek
  Dikkatle ve hissettirmeden bakışlarla kontrol altında tutmak: ‘anlamlı anlamlı birbirine işaretler yaparak, göz kaş süzerek emine’ye uzun uzun bakıyorlar.’ -r. H. Karay.
• Göz kesilmek
  Bütün dikkatiyle bakmak.
• Göz kırpmadan
  1) acımadan, merhamet etmeden; 2) duraksamadan, çekinmeden.
• Göz kırpmak
  1) göz kapağını kapayıp açmak: ‘hem gülüyor hem sık sık bana kaçamak bakışlarla bakıyor, muziplikle göz kırpıyor.’ -a. Ağaoğlu. 2) başkasına söylediklerinin doğru olmadığını işaretle anlatmak için, benimsediği kimseye bakarak gözünü kapayıp açmak: ‘iki sahilde pencerelerden damla damla taşan ışıklar güzel aydedeye göz kırpmakta yıldızlarla rekabet ediyor sanılır.’ -a. H. Müftüoğlu.
• Göz kırpmamak
  Uyumamak.
• Göz koymak
  Bir kimseyi veya bir şeyi ele geçirmeyi istemek: ‘kırkyılda bir nişanlı buldum, ona da sen mi göz koydun?’ -m. Ş. Esendal.
• Göz kulak olmak
  1) görme, işitme yoluyla bilgi edinmeye çalışmak; 2) mec. gözetmek, korumak, bakmak: ‘öbürü göğsünden ağır yaralı iki erin geriye alınmalarına göz kulak oluyordu.’ -a. İlhan.
• Göz nuru dökmek
  Fazla emek sarf etmek: ‘kızcağız göz nuru dökmüş, çok ince şeyler işlemiş.’ -h. Taner.
• Göz önünde tutmak (bulundurmak)
  Herhangi bir durumun nasıl bir sonuca yol açacağını hesaba katmak, dikkate almak.
• Göz önüne almak
  Önceden düşünmek, hesaplamak, dikkate almak: ‘1908’den önceki zemin ve zamanı göz önüne almalı.’ -y. K. Beyatlı.
• Göz önüne getirmek
  Zihinde canlandırmak, tasarlamak.
• Göz süzmek
  Baygın ve anlamlı bakmak: ‘göz süzüp boyun kırması, erkeği baştan çıkarmanın ilmini bilmesi fabrikaların tezgâh başlarında, soyunma odalarında konuşuldu.’ -l. Tekin.
• Göz ucuyla görmek
  Fark etmek: ‘benim için dualar okuduğunu göz ucuyla görebiliyordum.’ -a. Kulin.
• Göz ucuyla süzmek
  İyice tanımak, bilmek veya dikkat çekmek amacıyla hafif kısık gözle incelemek, bakmak: ‘sokakta göz ucuyla süzdüğüm kadının bana ehemmiyet vermediğini görürsem hoşça bir latife söyleyiveririm.’ -r. N. Güntekin.
• Göz yıldırmak
  Gözünü korkutmak.
• Göz yummak
  1) görmezlikten gelmek, hoş görmek, bağışlamak: ‘kendi dillerine başka bir dilden en küçük bir şeyin karışmasına göz yumamazlar.’ -n. Uygur. 2) umudunu kesmek, umutsuzluğa düşmek.
• Göz yummamak
  1) uyumamak; 2) mec. hoş görmemek, bağışlamamak.
• Gözaltına almak
  Güvenlik kuvvetleri birini belli bir süre, belli bir yerde tutmak, nezarete almak.
• Gözünün önüne gelmek
  Hatırlamak: ‘mine’nin parçalanmış bedeni gözlerimin önüne geliyor.’ -a. Ümit.
• Gözünün önüne gelmek
  Bir şeyi zihinde canlandırmak, tasarlamak, hatırlamak: ‘doğduğum köydeki çocukluğum, istanbul’a gelişimiz, mektep, avrupa. Hep gözümün önüne geldi.’ -ö. Seyfettin.
• Gözünün önünden gitmemek
  Bir türlü unutamamak.
• Gözünün önünden geçmek
  Hatırlamak: ‘selma hanım’ın salonlarında gördüğü tipler birer birer gözünün önünden geçti.’ -y. K. Karaosmanoğlu.
• Gözünün içine baka baka
  Cesaret ve soğukkanlılıkla.
• Gözünün çapağını silmeden
  Sabahleyin uyanır uyanmaz.
• Gözünün bebeği gibi sevmek
  Çok sevmek.
• Gözünü yummak
  1) gözünü kapamak; 2) mec. ölmek: ‘atatürk, o zaman için çaresiz bir hastalıktan gözünü yumduğu sırada altmışına basmamıştı.’ -b. Felek.
• Gözünü yıldırmak
  Gözünü korkutmak: ‘hem de oraya kadar sürüklenmek, hanlarda birçok para harcamak, günlerce işten güçten kalmak köylülerin gözünü yıldırır.’ -n. Nâzım.
• Gözünü üstünden ayırmamak
  Sürekli denetim altında bulundurmak: ‘buna rağmen, bir şey yakalamak ümidiyle gözünü üstünden ayırmadığını hissediyordu.’ -r. N. Güntekin.
• Gözünü toprak doyursun
  Kendinden olan veya kendisine verilen şey ne kadar çok olursa olsun, bununla yetinmeyenler için söylenen bir ilenme sözü.
• Gözünü seveyim
  Tkz. birinden bir şey isteneceği zaman kullanılan söz.
• Gözünü sevdiğim
  Okşamalık olarak kullanılan bir söz.
• Gözünü sevda (aşk) bürümek
  Ondan başka hiçbir şeyi düşünmemek, tamamen ona bağlanmak: ‘senin gözünü sevda bürümüş, bey, dedi. Sen bir izmir’e git de gönlünü eğle!’ -s. Ali.
• Gözünü kin bürümek
  İntikam alma duygusundan başka bir şeye önem vermemek: ‘gözünü kin bürümüş, doğruyu eğriyi seçemiyor, kurunun yanında yaşı da yakacak.’ -a. İlhan.
• Gözünü karartmak
  Bir işe atılırken hiçbir şeyden çekinmemek: ‘cesaret timsali değildi cemal ama üç büyük birayı devirdikten sonra, kendi gözünü karartabileceği gibi başkalarınınkini de morartabileceğinden hiç şüphesi yoktu.’ -e. Şafak.
• Gözünü kapamak
  1) ölmek: ‘fakat o gözünü kapayınca başsız kalan konak birdenbire karışmış.’ -r. N. Güntekin. 2) görmezden gelmek: ‘dünün kurumları ile birlikte güzellik ölçüleri, değerleri de değişiyor, biz bunlara gözlerimizi kapamak istiyoruz.’ -n. Ataç.
• Gözünü … hırsı bürümek
  Bir şeyi aşırı ölçüde istemek: ‘insanın gözünü hırs, para hırsı bürümeye görsün!’ -s. F. Abasıyanık.
• Gözünü hırs bürümek
  Aşırı hırslanmak.
• Gözünü gözüne dikmek
  Başkasının gözüne sürekli olarak bakmak.
• Gözünü (gözlerini) oymak
  Çok kötülük etmek: ‘pembe teyzenin niyeti bozuk fakat babama göz atarsa gözünü oyacağımı dobra dobra söyledim.’ -h. E. Adıvar.
• Gözünü (gözlerini) kırpmadan
  Çekinmeden, korkusuzca: ‘bu yüzden gözlerini kırpmadan cinayet işleyebiliyorlar.’ -a. Ümit.
• Gözünü (gözlerini) kapamak
  1) ölmek: ‘fakat o gözünü kapayınca başsız kalan konak birdenbire karışmış.’ -r. N. Güntekin. 2) görmezden gelmek: ‘dünün kurumları ile birlikte güzellik ölçüleri, değerleri de değişiyor, biz bunlara gözlerimizi kapamak istiyoruz.’ -n. Ataç.
• Gözünü (gözlerini) kan bürümek
  Adam öldürecek kadar öfkelenmek.
• Gözünü (gözlerini) duman bürümek
  1) hayale dalmak, dalgınlaşmak: ‘gözlerini de bir duman bürüyor, başını yana çevirerek uzaklara bakıyordu.’ -r. N. Güntekin. 2) hüzünlenmek.
• Gözünü (gözlerini) (bir şeye) dikmek
  Dikkatle bakmak, gözünü ayırmadan bir yere veya bir kimseye bakmak: ‘o sert bir tavır alıyor, gözlerini ali rıza bey’in gözlerine dikerek adamcağızı büsbütün şaşırtıyordu.’ -r. N. Güntekin.
• Gözünü (gözlerini) açmak
  1) uyanmak; 2) kendine gelmek, ayılmak: ‘eczacının yaptığı bir adrenalin iğnesinden sonra gözlerini açtı.’ -h. Taner. 3) uyanık, dikkatli bulunmak: ‘gözünü aç da kâğıdı kaptırma.’ -s. Ali.
• Gözünü dört açmak
  Aldanmamak için çok uyanık bulunmak: ‘hop diye giriyoruz, gözünüzü dört açın, tongaya basmayın.’ -h. Taner.
• Gözünü doyurmak
  Bol bol vermek.
• Gözünü daldan budaktan (çöpten) esirgememek (sakınmamak)
  Tehlikeli işlere atılmaktan çekinmemek: ‘gençliğinde gerçekten delifişek, gözünü daldan budaktan sakınmaz bir askermiş.’ -h. Taner.
• Yüzüne gözüne bulaştırmak
  Bir işi becerememek, bozmak: ‘onun bu işi nasıl olup da yüzüne gözüne bulaştırdığını bir türlü anlayamadım.’ -e. E. Talu.
• Yüzü gözü açılmak
  1) sıkılmaz, utanmaz bir duruma gelmek; 2) toplumsal ilişkiler kurmaya, çevresini, dünyayı tanımaya başlamak.
• Yüz göz olmak
  Biriyle gereksiz yere, aşırı derecede senli benli olmak.
• Yüreği göz göz olmak
  Dert, acı ve sıkıntıdan içi kabarmak, aşırı dertlenmek: ‘göz göz oldu yüreğim, gözlerinin derdinden’ -halk türküsü.
• Yan gözle bakmak
  1) yan bakmak; 2) belli etmeden, göz ucuyla bakmak: ‘genç bir jandarma zabiti, sert bir eda ile geçiyor, yan gözle bana bakıyordu.’ -r. N. Güntekin.
• Uyku gözünden akmak
  Çok uykusu gelmek: ‘yorgunsun, uyku gözlerinden akıyor.’ -a. Gündüz.
• Turnayı gözünden vurmak
  Umulmadık bir kazanç veya çıkar sağlama imkânı ele geçirmek: ‘ne talih varmış bunakta. Turnayı gözünden vurdu, dedi.’ -r. N. Güntekin.
• Toprak doyursun gözünü
  Gözünü toprak doyursun.
• Şöyle bir bakmak (göz atmak)
  Kısaca bakmak.
• Sağ gözünü sol gözünden sakınmak
  Çok kıskanç olmak.
• Pireyi gözünden vurmak
  Keskin bir nişancı olmak: ‘hem o kadar nişancıdır ki pireyi gözünden vurur.’ -h. R. Gürpınar.
• Ölümü göze almak
  Elde etmek istediği sonuç uğruna ölüm de dâhil her türlü tehlikeye açık olmak: ‘daha istanbul’da iken buna ahdetmiş, bu yolda ölümü göze alarak anadolu’ya çıkmıştı.’ -e. C. Güney.
• Ölü gözünden yaş ummak
  Hiç olmayacak yerden, mümkün olmayan durumda yardım veya destek beklemek.
• Ölü gözü kadar
  Çok az: ‘üç yıldır bizim oralarda kuraklık var. Hele bu yıl ölü gözü kadar rahmet görmedik.’ -r. N. Güntekin.
• Ölü gözü gibi
  Sönük, fersiz (ışık).
• Ne gözle bakmak
  1) inancını belirtir biçimde bakmak; 2) değerlendirmek.
• Muradı gözünde kalmak
  Emeline ulaşamamak: ‘kabrimin baş taşına yazsınlar / muradı gözünde kalan bu diye’ -âşık ali izzet.
• Maymun gözünü açtı
  Geçen bir olaydan ders alındığını anlatan bir söz.
• Kötü gözle bakmak
  1) bir kimse için iyi olmayan düşünceler beslemek, bunu belli edercesine bakmak: ‘tiyatroda kimse kimseye kötü gözle bakamaz.’ -s. F. Abasıyanık. 2) cinsel duygu ile bakmak: ‘ben bu kambur kızdan hoşlanmışsam, onu sevmişsem neden ona kötü gözle bakmış olayım?’ -o. V. Kanık.
• Kör kör parmağım gözüne
  ‘çok belli, göze batacak kadar ortada’ anlamında kullanılan bir söz: ‘orada da bazı kimseler sanat denince ille kuru, basit, yalın kat, kör kör parmağım gözüne bir üslubu anlıyorlar.’ -h. Taner.
• Kem gözle bakmak
  1) kötü niyetle bakmak; 2) nazar değdiren bir bakışla bakmak: ‘eh yakışıklı da delikanlı. Bir tanesi kem gözle baktıysa tamam.’ -h. Taner.
• Kaşla göz arasında
  Kimsenin sezmesine imkân vermeyecek kadar kısa bir zaman içinde, çok çabuk: ‘kuzum, kaşla göz arasında ne zaman geldin ve ne zaman kaybettin paranı?’ -n. F. Kısakürek.
• Kaşının altında gözün var dememek
  Gözünün üstünde kaşın var dememek.
• Kaşını gözünü eğmek
  Kızgın bir durumdayken kaş çatmak.
• Kaşıkla yedirip sapıyla (gözünü) çıkartmak
  Yaptığı bir iyiliği hiçe indirecek kötülükte bulunmak.
• Kaş yapayım derken (yaparken) göz çıkartmak (çıkarmak)
  İşi düzelteyim derken büsbütün bozmak.
• Kaş göz işareti yapmak
  Kaş ve gözle bir şeyler anlatmak, dikkat çekmek: ‘murat bey konuşurken bana kaş göz işaretleri yapıyor, bir yandan da kahkahalarla gülüyor.’ -r. N. Güntekin.
• Kaş göz etmek
  Kaş ve göz işaretleriyle bir şey anlatmaya çalışmak.
• Karanlıkta göz kırpmak
  Bir şeyi anlatmak isterken karşısındakinin anlayamayacağı bir işarette bulunmak veya bir söz söylemek.
• Kafa göz yarmak
  Beceriksizlik göstermek.
• İyi gözle bakmamak
  Hakkında iyi düşünmemek.
• İki gözü iki çeşme ağlamak
  Sürekli veya çok ağlamak: ‘sen gittin de aylarca yas tuttu, iki gözü iki çeşme ağladı.’ -y. Kemal.
• İki gözü iki çeşme
  1) sürekli ağlar durumda: ‘biçare kadın iki gözü iki çeşme anlatmış bunları.’ -e. Şafak. 2) sürekli ağlayan.
• Hayata gözlerini yummak (kapamak)
  Ölmek.
• Havanın gözü yaşlı
  ‘nerede ise yağmur yağacak’ anlamında kullanılan bir söz.
• Gözyaşına boğulmak
  Çok ağlamak: ‘kapının ağzında duran kız kardeşim, hayret dolu bakışlarını anneme çevirdikten sonra gözyaşlarına boğularak evden çıktı.’ -e. Şafak.
• Gözüyle (gözleriyle) tartmak
  Kim ve ne olduğunu anlamak için dikkatle bakmak: ‘beni gözleriyle tartarak önümden geçti, sonra geri döndü geldi, oturmakta olduğun tahta sıranın ucuna ilişti.’ -o. Kemal.
• Gözüyle görmek
  Bir olaya tanık olmak.
• Gözünün önünü görmemek
  Sisten, pustan dolayı etrafını görememek.