Aksırmak veya hapşırmak gibi durumlar insanda meydana gelen fizikî bir olaydır. Halk arasında “hapşırmak” diye bilinen bu olay bir terim olarak Islâm dini âdâb-ı muâşeretinde “Teşmitu`l Âtis” şeklinde geçer. Günümüzde adeti olarak hapşıran “çok yaşa” deniliyor. Halbu ki aksırınca “Elhamdülillah” demeli, bunu duyan müslüman da, “Yerhamükellah” yani (Allah sana rahmet etsin.) demelidir! Üçüncü biri varsa “Yehdina ve yehdikü-mullah” demelidir! Üçüncü bir kimse yoksa, aksıran cevap olarak aynı şeyi söylemelidir!
Peygamber Efendimiz’in yanında iki kişi hapşırmıştı. Efendimiz onlardan birine “yerhamükellâh/ Allah sana rahmet etsin.” dedi, diğerine ise söylemedi. Kendisine “yerhamükellâh” demediği kişi:
“–Filân kişi hapşırdı, ona yerhamükellâh dediniz; ben hapşırdım, bana niye demediniz?!” diye sorunca Peygamber Efendimiz:
“–O kişi elhamdülillâh dedi, sen ise demedin.” buyurdu. (Buhârî, Edeb, 127; Müslim, Zühd, 53)
“Allah kulunun aksırmasını sever, fakat esnemesinden hoşlanmaz. Ey Müminler sizden biriniz aksırıp Allah`a hamd ederse, (el-Hamdülillah derse) onun hamdettiğini işiten her. müslümana, “Yerhamükellah” diye karşılık vermesi gerekir. Esneme işi şeytandandır. Birinize esneme hâli gelirse mümkün olduğu kadar esnemeye engel olsun. Çünkü biriniz esnemek üzere ağzını açınca onun bu gafletine şeytan güler. ” (Tecrid-i Sarıh Tercümesi, XII, 165).
Hapşırınca okunacak dua…
Aksıran kimsenin;
“Elhamdulilllah” “Allah(c.c.)’a hamd olsun” demesi,
O’nu işiten kimsenin de:
“Yerhamukeallah” “Allah(c.c.) sana merhamet etsin” demesi gerekir.
Aksıran kişi, yanında “Yerhamukeallah” denildiğini duyunca:
”Yehdina ve yehdikumullah ” “ Allah(c.c.) bize ve size hidayet versin.” ve ya “Yehdikumullahu ve yuslihu balekum” “Allah(c.c.), sizi doğru yola yöneltsin ve işlerinizi düzeltsin” demelidir. (Buhari, Edep: 125)
