Bir kimse “falan adamın bu işi yapmasına müsaade edersem eşim üç talak ile boş olsun” diye yemin eder, sonra haberi olmadan ol adam o işi yapar veya ona gücü yetmezse bir şey lâzım gelir mi?
Bir kimse “falan adamın bu işi yapmasına müsaade edersem eşim üç talak ile boş olsun” diye yemin eder. O adam gücü yettiği takdirde bilgisi dahilinde o işi yapar ve engel olmazsa eşi boşanır. Fakat gücü ona yetmez veya haberi olmadan o işi yaparsa bir şey lâzım gelmez (54).
Kocanın boşama iradesini ortaya koyan beyanı kayıtsız ve şartsız olabileceği gibi bir şarta (ta’lîkî şart) veya vadeye de bağlanabilir. Şartlı boşamada şart gerçekleşmeden önce boşamanın bağlandığı sözden dönmek geçerli değildir (Kâsânî, Bedâi’, III, 139; Zeylaî, Tebyîn, II, 226). Boşanmanın bir şarta bağlanması durumunda bu şart ne zaman gerçekleşirse boşanma da hükümlerini o zaman doğurur. Bu şart gerçekleşene kadar evlilik bütün sonuçlarıyla birlikte devam eder. Ancak boşanma şarta bağlandığında şart gerçekleşmeden, başka bir yolla boşanma olur ve iddet bittikten sonra o şart gerçekleşirse artık o şartın etkisi kalmaz.
Şartlı talâkın sözün ifade ettiği anlamı kuvvetlendirmesi için yemin yerine kullanıldığı da vâkidir. Bu durumda fakihlerin çoğunluğuna göre bu da geçerli bir şartlı talâktır; şart yerine geldiğinde boşanma gerçekleşir. Fakat Hz. Aişe (r.a.), Hz. Ali (r.a.) gibi sahâbîler yanında İkrime, Şürayh, İbn Teymiyye ve İbnü’l-Kayyim gibi bazı âlimlere göre kocanın niyeti boşama değil de karısını veya kendisini bir işi yapmaya ya da engellemeye yönelik bir tür yemin ise bu, bir şartlı talâk değildir; dolayısıyla şart tahakkuk etse de boşanma gerçekleşmez. Sadece yerine getirilmediği için yemin keffâreti gerekir (İbn Kayyım, İ’lâm, V, 518-525; es-Sâyis ve M. Şeltût, Mukarenetü’l-mezahib fi’l-fıkh, s. 108). Din İşleri Yüksek Kurulu’nca benimsenen görüş de budur.
Dipnot
(54) Terğib al-Müştâk fi ahkâm al-Talâk s. 19
