Madeni veya kâğıt paranın bozdurulup birbiriyle değiştirilmesi caiz midir?
Birçoğumuzun günlük hayatta yaptığı şeylerden bir tanesidir. Gerektiğinde madeni parayı kağıda gerektiğinde kağıt parayı madeni yapmak için bozdurabiliyoruz.
Eşyanın değerini ölçmeye ve serveti biriktirmeye yarayan ödeme vasıtası. Ödeme vasıtaları altın, gümüş, madenî veya kağıt para türünden olabileceği gibi; arpa, buğday, tuz, bakır ve demir gibi mislî mallar da ödeme aracı olarak belirlenebilir.
Altın ve gümüş olmayan paranın bozdurulup birbiriyle değiştirilmesi caizdir. Çünkü para altın ve gümüş olmadığı takdirde emti’a hükmündedir. Altın ve gümüş ile onu satmak caiz olduğu gibi kendi cinsinden olan para ile de satılıp değiştirilmesi caizdir (60).
Hatta dört mezhebde de para peşin olduktan sonra bir taraf fazla verirse ribâ sayılmaz. Binaenaleyh meselâ Su’ûdi Arabistan’da hacı efendi parasını bozmak istediği zaman sarrafa gider bir tüm yüz riyal verir. Sarraf bozuk doksan altı veya doksan yedi riyâl verirse haram değildir ve bu muamele dört mezhebde de riba sayılmaz. Çünkü para altın ve gümüş değildir (61).
Ancak İmam-ı Muhammed’e göre, altın ve gümüş olmayan para altın ve gümüş yerine kayim olurlarsa altın ve gümüş hükmüne geçiyor ve müfta bih te onun görüşüdür. Para ödünç olarak verilse yani bir taraf peşin ve diğeri ise vadeli olursa fazla olduğu takdirde mutlaka ribadır. O hususta ihtilaf yoktur. Peygamber (sav) şöyle buyuruyor: “Menfaat celbeden her ödünç ribadır.”
(60) Fethul Kadir c. 5, s. 287
(61) Bedâyi’ al-Senâyi c. 7, s. 3110 Menâr Elsebil c. 1, s. 328
