Câmi; İstasyon caddesinde Ziraat âbidesinin kuzeyinde ve tam karşısın-dadır. Muntazam kesme Sille taşıyla yapılan ve divallarının üst kısımları dört köşe yeşil çinilerle kaplanan bu tek, taş minâreli câmi yok olan eski ANBER REÎS CÂMİİ yerine 1911 yılında Arifî paşa’nın KONYA VALİLİĞİ zamanında yapılmıştır.
Maarif Vekâleti mâ-bedin müze olarak kullanılmasına karar vermiştir.
Eski mabed; Konya sûrunun (eski kapı), (kapalı kapı) denilen kapısı önüne rastlardı. Yani şimdiki câmiin yol aşırı karşısında idi.
KAPI CÂMİİ’nin’Son cemaat yerindeki mermer sütunların ANBER REİS CÂMİİ harabesinden götürüldüğü söylenmektedir. Seksen, doksan yaşındaki Konyaklardan bile ANBER REİS CÂMİİ’nin ayakda durduğunu bilenlere rastlamadık.
(1) Bu câmiin şimdi müzeye kaldırılan kitabesi şöyledir :
1 — Devr-i Selçukî ricalinden Şihab-ed-din Anber Reis’in bina kerdesi olan işbu câmi-i şerif külliyen har ab.
2 — Olmuş iken devlet-i aliyye-i Osmaniyyenin birinci meşrutiyyet Padişahı olan es-sultan ibn-is-sultan.
3 — Es-sultan Muhammed Reşad Han-ı hamiş hazretlerinin ahd-i hilâfet-i seniy-yelerinde Konya Valisi el-hac Ârifî Paşa hidmetile müceddeden yapılmıştır. 1329. Mehmed önder (Mevlâna Şehri Konya) adlı kitabında (S. 208) de kitabenin açıklamasına rağmen şu yanlış malûmatı veriyor :
«Anber Reis adına yaptırılan câmi yerine 1328 H. 1911 M. yılında Konya valisi delâletile Hacı Arif Paşa yaptırılmıştır».
1944 de böyle idi. Bu karar sonra tatbik edilmemiştir.
Fâtih, Bayezid ve III. Murad adına KONYA evkafını tesbit eden heyetler mabedi ve vakfiyesini görmüşlerdir. Fâtih defterinde SAİD İLİ’ne bağlı Kızılca ve Bozok köylerinin bazı gelirleri, Kara üyük ve Selverdeki iki bağ, jîocacihan, Kavak köşkü, Selverde ve câmiin bitişiğindeki birer tarla da mabedin evkafı arasında sayılmaktadır.
II. Bayezid defterinde fazla olarak şu gelirleri de gösterilmişdir :
1 — Taç vezir Köprüsünde bir bağ
2 — Selyıgarda bir tarla
3 — Gödene ile Hatip arasında Anber reis yeri diye meşhur olan çiftliği.
Bu defterde câmiin ittisalindeki tarla hakkında şöyle bir kayd vardır :
(Mezkûr zemin Defter-i Köhnede kaydolunmuş ama vakfiyesinde olmayıp Kadı Hürremşah zâviyesine kadimden tasarruf olunmağın ana kaydolundu.)
Bu kayda göre ANBER REİS CÂMİÎ ile kuzey batısında şimdi yalnız arsası ve küçük mezarlığı kalan HÜRREMŞAH ZAVİYESİ sınırdaş imiş. Şimdi bu tarlaya bir çok evler yapılmış ve bir kısmı da bahçe haline getirilmişdir.
dosta çiftliği de defter harici bulunmuşdur, fakat mâbedin mütevellisinin elinde evkaf müfettişi tarafından verilmiş bir mektupla KONYA VALİSİ Şehzade Abdullah tarafından verilmiş bir mukarrernamesi bulunduğu köhne defter de görülmüşdür.
Câmiin ne vakit yıkılıp yok olduğu kesin olarak bilinemiyor. Yalnız yuvarlak kubbeli, çok muvaffak bir mimarî eser olan Türbesi 35 sene evvel (1927 de) meydan yaptırılma bahanesiyle yıkdırılmıştır. Türbe; Ziraat âbidesinin doğu kuzeyine rastlardı. Önünde kale’nin handeği vardı. Türbe bodrum katlı idi. Sonra ikinci katındaki sanduka kaldırılarak mescid haline konulmuşdu. Eskiden burasının kalabalık bir mahalle olduğu anlaşılmaktadır.
18 yıl önce Spor sahasına havuz yapılırken de yer altında Selçuklular devrinden kalma bir çeşme harabesi bulunmuşdur. Heykelin önünden İstasyona giden yol 1314 H. 1897 M. yılında Konyaya tren geldikten sonra Anber Reis’e: aid tarlaların tam ortasından geçirilmek suretiyle doğrulanmıştır. Eskiden de burada HAVZAN’a giden bir yol vardı.
