NASUH BEY MESCİDİ ve DÂR-ÜL-HUFFAZI GAZHANE NASUHBEY DÂR-ÜLHUFFAZJını ve MESCİD’ini ihtiva eden mâm ure, ALÂEDDİN TEPESİ’nin güney batısında ŞEKERFURUŞ mahallesinde ABD-ÜL-MÜ’MIN MESCÎDÎ’nin doğusundadır. Uzun yıllar burası belediyenin GAZ DEPOSU olarak kullanıldığı için halk arasında (GAZHANE) şeklinde şöhret bulmuştur.
Mâmureden bu gün yalnız bir parça kalmıştır. Muntazam kesme taşla dört köşeli bir plân üzerine yapılan bina ASÎL bir mimarî eserdir. Bir çok ) tadiller, tamirler ve tahripler görmüş olmasına rağmen asaletinden hiç bir )
şey kaybetmemiştir. Kapısı gün batıya ABD-ÜL-MÜ’MİN MESCİDİ’ne doğ- } ru açılırdı. Kapısının bir tak halinde olduğu ve önünde üç kubbeli bir revakın bulunduğu di varlardaki kemer tırnaklarından anlaşılmaktadır. Kapısının üstünde bulunacağını tahmin ettiğimiz kitabesi, istalaktitleri ve çinileri tamamen yıkılmış ve yok edilmiştir.
Kapının iki tarafına geniş birer pençere açılır. Bençere kemerleri gödene taşı ile ve kırmızımtrak başka bir taşla örülmüştür. Güney tarafına altta iki büyük, üstte iki küçük ve ortalarında bir yuvarlak penceresi, doğuya ve kuzeye altta ikişer ve üstte birer büyük penceresi vardır. Güneydeki alt pencerelerden soldaki sonradan kapı haline konulmuştur. Üstünde saçak izleri de görülür.
Binayı tek sağır kubbe örter. Yine muntazam kesme taş ile yapılan sekiz köşeli kubbe kasnağının her yüzündeki yuvarlak birer pencereden içeriye
ışık şellâlesi boşalır. Pencereyi kjrmızımtrak taşlar çerçeveler, kubbe eteğinde taştan çelen dolaşır.
Bina kurtarılması ve iyi muhafaza edilmesi lâzımgelen kıymetli bir âbidedir. Önüne kerpiçten pis ve tüfeyli binalar yapılmıştır.
Binanın hiç bir yerinde kitabesi bulunmadığı için yapıldığı tarihi bilemiyoruz. Mimarı hakkmdada da şimdilik elimize bir vesika geçmemiştir* Mâmurenin kendi vakfiyesini de elde edemedik.
KONYA Vakıflar Müdürlüğünde bulunan 4 numaralı defterin 493 ncü sahifesinde bulunan ve KONYA KADISI Eş-şeyh Hasarı Nesip İ bn-i Muhammed-İI vasıl tarafından tastik edilen 918 yılı Recebinin başlarında tanzim edilen Türkçe bir vakfiye vardır.
Pir Ahmed Bey bu vakfiyesini ana baba bir kız kardeşi Hüsni Şah «U(1) Hatundun istirahat-ı ruhu için babasının KONYA’da yaptırdığı mescid ve dâr-ül-huffazda perşembe ve pazartesi günleri kuran okumak üzere KAŞ nahiyesindeki adını taşıyan çiftliğini vakfetmektedir.
Hüsni Şah Hatun II. Bayezid’in karısıdır. Bayezid’in oğlu; KARAMAN VALİSİ Şehzade Şehinşah kendisinden doğmuştur.
Vakfiyede Hüsni Şah şöyle anılır : (Liebeveyn kız karındaşım Ümdet-ül-muhadderat, tâc-i mestürat iklilet-ı Aliyyet-üz-zat ismetlû Hüsnişah hatun bint-i merhum Nasuh bey valide-i şehzade sultan Şehinşah dâmet iffetüha…)
Pir Ahmed vakfın tesisi maksadını şöyle izah etmektedir:
(Eb-i emcadim Nasuh bey Aleyh-ir-rahmeti vel-gufran mahmiye-i Konyada Âl-i Selçukiyye ve şeyh Müzmin halife cami-i şerifi ve mescid-i münifi kurbinde bina eylediği câmi-i şerifi ve mescid-i münifi kurbinde bina eylediği mescid-i şerif ve Dâr-ül-huffaz Buk’a-i müniresinde kutb-ül-ârifin Şeyh Pir Cemal halife evlâdından Fahr-ed-din Hadimi yüvm-ül-hâmis ve yevm-ül-isneyn birer cüz okuya…)
Pir Ahmed bey mütevelilliği hayatta iken kendisine, öldükten sonra evlâdına, sonra âzatlılarının en iyisine şart koşmuştur. Pir Ahmed bey’in MUT’da da evkafı vardır.
pir Ahmed bey vakfiyesinde NASUH BEY DÂR-ÜL-HUFFAZPnı ve MESCÎDÎ’ni yeriyle, esaslı bir surette ta’rif etmiştir. Bu serahat karşısında tetkik ettiğimiz binayı Emîr Musa’ya atfedenlerin hata işlediklerini söylemiye bilmem lüzum varımdır.?..
Vakfiyeyi şu sıraladığımız kimseler şahit sıfatiyle imzalamışlardır :
1 — Karaman eyaleti sipahiler ağası Hüseyin bey ibn-i Şeyh Ali ağa.
2 — Karaman eyaleti kethüdası çalık Ali ağa ibn-i Fcthullah efendi.
3 — Eyalet-i Karaman miralayı hacı Ebubekir ağa ibn-i Hamza bey.
4 — Mefahir-ül-cüyûş-il-muslimîn Haşan Çavuş ibn-i Nasrullah ağa.
5 — Cemal Çelebî ibn-i Yusuf efendi.
6 — Tıraşçı baba postnişini şeyh Yunus baba.
7 — Sultan Alâeddin câmii müezzini Hamza efendi ibn-i Nuri efendi.
8 — Mefahir-ül-ümara-i v-el-ekâbir Mehmed bey ibn-i Şadi bey, (1)
KONYA vakıflar müdürlüğündeki 4 numaralı defterin 283 ncü sahifesinde 991 yılı Ramazanında yazılan Türkçe bir vakfiye vardır. Bu vakfiyenin bir sureti de ANKARA vakıflar umum müdürlüğü arşivindeki 736 numaralı defterin 123 ncü sahifesinde mukayyettir. Vâkıf Nasuh bey’in diğer oğlu Abdül-kerim’in oğlu Mustafa bey’dir. Vakfiyede adı şöyle geçer :
(Fahrül ekâbir-i v-el-eacim Mustafa bey ibn-i Abdülkerim ibn-i Nasuhbey)
Mustafa bey’in kendisinden evvel vefat eden kız kardeşi ( Sima = ^ )
vefatından evvel KARAMAN’da Şehzade Cem Sultan’ın evkafından bulu-nan bedestenin yanında KÜÇÜK HAMAM şöhretini taşıyan NASUH BEY HAMAM’ındaki 12 sehimden 8 sehmini dedesinin KONYA’daki MUALLÎM-HANESÎ’nde Perşembe ve Pazartesi günleri Kur’an okutulmak üzere vakfettiğini vasiyet eylemiştir.
İşte Mustafa bey bu vasiyeti yerine getirmiş olmak için bu vakfı tesis etmiştir.
Nasuh bey hayatta iken hamamın dört sehmini KARAMAN’daki Şeyh Emir ilyas ve Şeyh Traşci adlarına kur’an okunması için vakfelmişti. Bu vakfiye 1169 H. 1775 M. yılında Haremeyn-i Şerifeyn Muhasebe defterine kayıt edilmiştir.
Tetkik ettiğimiz 4 numaralı defterin 485 nci sahifesinde Nasuh bey evkafından Akpınar çiftliğinin 1094 yılı Şabanının evvellerinde tanzim edilmiş bir şer’î hücceti vardır. Bu hüccette deniliyor ki: (Konyada vâki Nasuh bey aleyh-ir-rahmetü v-el-gufran evkafının evlâdiyet ve meşrutiyet üzre mütevellisi olan Es-seyyid-ül-hac Nasuh tbn-i Ali bey)
Hüccete göre LİVA-Î KONYA’ya bağlı Kaş nahiyesindeki AKPINAR MEZREASI ve KINIK KÖYÜ Fâtih Sultan Mehmed’in ve Karamanoğlu İbrahim bey’in temliknameleriyle Nasuh bey’e verildiği tasrih edilmektedir. Avuca SI? U. 1511 M tarihli bir emr*i Hümayun daha vardır, Bayezid Çtllbi’uitt KARAMAN İl t defterinde dc hakikatin böyle olduğu kayıtlıdır. Aynı defterin 488 nei sahifesindc 1091 yılı Recebinin evvellerinde yazılmış bir hvuveti şer’iye sıırcti vardır.
Nasuh boy’ıu kendi adım taşıyan torunu Nasiıİl bey ibn-i Ali bey çayır çimen çiftliğinin Nasuh boy’in evkafına ait iken buraya tecavüz eden Mustafa b#y İbn-i Rauuuaiı aleyhine bir dâva açmış ve elindeki bütün hükümleri, fermanları ve temliknameleri göstererek kazanmıştır.
Aynı defterin 49;0 ncı sahifelcrinden sonraki 1243 IL 1827 M. tarihli tedavül kayıtlarından Nasuh boy İbni Ali’nin vefatından sonra düagûluk vazifesinin kı.ı Safiytfye (l) tevcih edildiğini görüyoruz,
Nasuh beyin vefat tarihini kati olarak tesbit edemiyoruz.
868 IU 1463 M, de ölen Karamonoğlu İbrahim bey’den ve Fâtih Sultan MehmecTden temliknameleri olduğu nazar-ı itibare alınırsa bu iki hükümdarın samanında sağ olduğu anlaşılır.
Şikârı ye göre Nasuh boy: İbrahim bey’in kızının oğludur. BabasıJCam-baz şöhretini taşıyan bir defterdardır.
