Bu vitrin sema’haneye girince sığdadır. Üst kısımda Üzerleri yazılarla, nakışlarla süslenmiş vazo kandil ve şamdanlar görülüyor. Kandiller on beşinci yüz yıl Osmanlı eserleridir. Vazo ve şamdanların çoğu on dördüncü ve on beşinci yüz yıla ait îran ve Osmanlı eserleridir ki vaktiyle Mevlevi dergâhına vakfedilmişti. Vitrinin alt gözünde on yedinci ve on sekizinci yüz yıla ait ÎRAN ve MUSUL bakır eserleri, tunç ve bakırdan yapılmış on altıncı ve 17 nci yüz yıl hamam, şifa ve su tasları teşhir edilmektedir. Bun-ların bir çoklarının üzerlerinde kitabeler vardır. Burada teşhir edilen HALEB yahut MUSUL işi üç şamdan nakışları ve yazıları itibariyle çok kıymetlidirler. Bunların üstlerinde Farsça iki beyit yazılıdır :
Bu mısrâlar dilimize şöyle çevrilmiştir :
«Gönül ehli; çerağınm ışığını senin yüzünden aldığını görüyoruz. Gönül sahiplerinin yüzlerini ve kalblerini sana yönelttiklerini görüyoruz. Sen âlemin özlemisin. Senin bir tek kılının başının bile yok olmasını istemeyiz. Çünkü bütün âlemi senin bir kılının başından yaratılmış görüyoruz.»
Bu Şamdanlardan birisi beş kilo 610, İkincisi 4 kilo 770, üçüncüsü de 5 kilo 360 gram ağırlığmdadır. Yalnız birisinin üst bileziği ile saklarının iki bilezikleri arasına fazla olarak «senin aşkından kâh gönlüm kâh ciğerim yanıyor. Aşk her an beni başka bir yara ile yakıyor, benim ile mum arasında – Kelebek gibi -öyle bir alâka vardırki daha öne gidersem kolumu, kanadımı yakıyor» Anlamına gelen Farsça dört mısra kazılmıştır. Şamdanların üstlerinde yapanın, yaptıranın ve yapıldığı yerin adları ve tarihleri yoktur.
Bunların MEVLÂNA TÜRBESİ için yapıldıkları muhakkaktır. Müzeye de dergâhtan geçmiştir. Burada 17 nci asır İRAN işçiliğinin çok güzel bir örneği olan kapaklı bir şarap tası da teşhir ediliyor. Ağız kutru 0,23 kapa-ğıyle beraber yüksekliği 0,165 metre olan bu tasın ve kapağının üstü yapraklarla ve hendes! şekillerle süslenmiştir. Ağzının etrafını saran şeride Hafız ŞirazPnin altı mısraile Şeyh Sâdî’nin bir beyti kazılmıştır. Bu beytler dilimize şöyle çevrilir.
«Sâki!.. Şarabın nuru ile kadehimizi parlat!,.. Mutrib!.. dünya arzumuza göre oldu çal, çağır, vur!.. Biz kadehte sevgilinin yanağının aksini görmüşüz. Ey bizim şarap içişimizin lezzetinden habersiz olan adam!.. Boy, bos, şive
ve güzellik dediğin şeylerin manâsı ancak sevgilim salmup yürüyerek geldiği zaman anlaşılır..
«îyi huy, güzel tavır ve hareket tanrının nurundan bir taçtır. Onu birJ kerre giyip benimsedikten sonra istediğin yere git, her şeyden emin olabilirsin* Bu Farsça bevitlerin arasındaki boşluğa «Kuddise sırruhû – Lala, Vakf-ı Arif efendi der matbah-ı Mevlâna» yazılıdır.
Kabın karnındaki süs madalyonların arasında Hafız Şirazî’nin şu]manâya gelen beyd okunmaktadır :
«Sâki kalk!.. Günün gam ve gussalarınm üstüne toprak saç!.. Şarap kâsesini elime ver. Nazı at!.. Bende üzs-rimdeki bu gömleği, köhne riya libasını atayım. Ayıp ve küsurdan sakınmamak; akıllılara göre kötü adlı olmak ise de bu bizce hürriyet ve saadettir. Sevgilimin boyunu, bosunu bir kerre görmek saadetine eren kimse bir daha bahçelerdeki servileri temaşaya tenezzül etmez» .
Buradaki renkli, camlardan yapılmış kandiller de çok kıymetli tarih yadigârlarıdır. Birisinin ağız tarafını (^Ul= El’âlim) 1er süslemektedir. Se-ma’hanc kubbesinden sarkan zencirlere tutturulan kandiller XIX yüz yıl eserleridir.
Gördüğümüz vitrinde türbeler ve tekkeler kapandıktan sonra Şems-i Tebriz? mescid ve zâviyesinden 9 Kânunu evvel 1926, da Müzeye getirilmiş Şems’6 nisbet edilen ALEM vardır. Müzenin 429 sicil numarasında kayıtlı bulunan bu Alem tunçtandır. Üstünde ( &\ ) Celâl lâfzı vardır. Armud biçimindeki gövdesinin ortasını hendesî şekillerin ve yaprakların ördüğü bir şebeke süsler. LAFZA-î CELÂL’m altında ve sapınJyanlarında ağızlarını açmış birer ejder kafası vardır. ( ) Lâfzının içinde ve şebekenin çerçevesinde FETH SURESÎ’nin bazı âyetleri yazılıdır. Uzunluğu 0,37 ve gövdenin en geniş yerinde eni 0,145 metredir. Ağırlığı 1 kilo 80 fgramdır. Ri-(1) (Tarih Hâzinesi) Mecmuası. Sayı 4 Sahife 199. yete’ göre Şems-i Tebriz! bu*alemi değneğinin başına takarmış. Tarihi kaynaklara göre âşıkların ve gezginlerin böyle alemli asaları vardı. O devrin bir çok Iran eserlerinde böyle ejder başları görülür. îstanbul-{ da askerî [müzede ejder başlı alemler Tardır.
Buradan yürürken karşıdaki erkekler mahfelinde Mevlevi sema’ını tastir eden bir Kompozisyon vardır. Mutrıblar hücresinde de sema’ı tasvir eden bir levha görülür. Mes-•cidle sema’haneyi ayıran alçak divarın önündeki 4 numaralı vitrinde ağaç «serler arasındaki iki ceviz Kur’an rahlesi Selçuklu devrinin çok kıymetli yadigârlarıdır. 374 envanter numaracında kayıtlı olan ceviz rahle Sahib Ata’nın hadimi Cemal-ed-diil tarafından 678 H. 1279 M. yılında Mevlâ-na’nın ölümünden 6 sene sonra yap-tmlarakJMEVLÂNA TÜRBESt’ne hediye fiye kitabesinden anlaşılmaktadır:
Rahlenin dışı kabartmalarla içi renkli resimlerle^süslenmiştir. İçindeki resimde Selçuklu devletinin arması mahiyetindeki çift başlı UHU KUŞU görülmektedir (2) . Bunu muhtelif pozlardan “Arslan tasvirleri sarmaktadır. 375 numarada kayıtlı rahlede muhteşem bir Selçuk’eseridir. Üstünde kabartma halinde süsler ve Selçuk yazısile hadisler vardır. Diğer rahleler, sedefle ve Fil dişi [ile işlenen çekmeceler Osmanlı devrinin bize kadar gelen 4{XVI—XVIII ) yüzyıl hatıralarıdır.
Bundan sonraki 9 numaralı vitrin eski, yeni MevlevîJ musikisine ait sazlara ve tarab âletlerine tahsis edilmiştir. Burada Keman, J Kemançe, Re-bab, Daire, Halile ( Çalpara ) , Kudüm ve zahmeleri ile koileksiyon halinde şu NEY çeşidleri teşhir edilmektedir :
DAVUD, ŞAHMANSUR, BOLAHENK, MABEYN, KIZNAYI* ŞAHNISFÎYE, MÜSTAHSEN, DÜGÂH, GİRİFT.
Bunların arasında meşhur neyzenlerden Aziz ve Emin dede’lerleÇNeyzeit Ttvflk’in neyleri de vardır. Burada Mevlevî musikisi notaları ve güfte mecmuaları da teşhir edilmiştir.
