MERAM KÖPRÜSÜ’nden geçince sokağın köşesindeki ilk bina erkek-ler hamamıdır. Güneyindede kadınlar hamamı vardır. Erkekler hamamının kapısı Meram çarşısına açılırdı. Kapısının üstünde yekpare ve çok kıymetli fakat ortasından çatlamış bir kemer vardır. Kemeri bir çok çiçek kabartmaları süsler. Tam ortasında kuş başlı kucaklaşmış iki ejder, iki yanlarında da kıvrılmış birer balık kabartması göze çarpar. Bunun başka eski bir mimarî eserden getirildiği anlaşılmaktadır.
Çarşı tarafındaki yol dolduğu için bu kapı kapatılmış ve çay tarafına şimdiki kapı açılmıştır. Camakânlık denilen soğukluğunu; eteğin’de üç pencere taşıyan bir kubbe örter. İç soyunma yerinin eteklerinde kaim istalaktitler görülür. Kubbeden altı pencere açılır, bura da soğukluk peykesinin iki tarafında mermerden oyma ortalarında sekiz şuâlı yıldızlar bulunan iki taş,, sol tarafta dilimli kubbeli bir halvet vardır. Asıl hamam göbek taşı etrafında üç açık ve iki kapalı halvetten teşekkül etmektedir. Halvetler çok aydınlıktır. Orta halvetin kurnası istelaktitli bir sütun başlığından bozulmuştur. Ana kubbe {dilimlidir. Hamam altı kurnalıdır. Kadınlar hamamı da altı kurnalıdır. Hamamj Karaman oğlu devrinin çok muvaffak bir eseridir.
Hamamın kapısı üstünde eskiden bir kitabesi vardı. Bir fırtınada düşerek kırılmış ve yahut tarihi uydurma vakfiyeye uymadığı için mütevelli tarafından yok edilmiştir. Doktor J. H. Loytved bu kitabeyi 1907 de BERLÎN de basılan kitabına koymuştur.
Kitabeye göre hamam 827 H. 1424 M. yılında Karamanoğlu Sultan İbrahim İbn-İ Mehmed ibn-i Alâ-ed-din’in hükümdarlığı zamanında yapılmıştır. (2) Bu kitabenin etrafmada câmi kitabesindeki dört mısra kazılmıştır. Hamam; Hatıblı Hasbeyoğlu Mehmed bey tarafından yaptırılmıştır. Bu mâmurenin son mütevellisi Hatipli oğlu torunlarından Tevfik ToIIuoğlll’dur. Bu aile şöhrette son çelebilerle at başı beraber yürürlerdi.
Kon yada (Ya Tolluoğlu ya Molla oğlu olmalı) tekerlemesi bir atalar sözü kadar yayılmıştır.
TevfikToliuoğlu’ndan evvel mamurenin mütevelliler zinciri yukarıya doğru şöyle çıkar : Süleyman, Bekir, Mahmud. Hamam bugün metrûk ve harab bir haldedir. (Hasbeyoğlu dâr-ül-huffazma da bakılsın) Bu hamamı ( Hasbey hamamı ) şeklinde adlandırmak doğru değildir Yaptıran; Hasbey değil oğludur.
