KONYA—MERAM yolunun üstünde şeyh Sadreddin’i Konevî mâmu-resinin doğusunda ve Imam-ı Bağavî türbesinin kuzeyindedir. Ziraat âbidesinden kuzeye giden yolda bu çeşmenin önüne çıkar. Çeşme; muntazam kesme taşla yapılmıştır. Üstünde; yukarı tarafı kemerin altına fazla giren bir mermerde bozuk bir Selçuk sülüsü ile şu dört satırlık Arapça kitabe okunur :
613 yılı cumadelulâsında bu Mescidi yapmıştır.» Çeşme- Kapı Çeşmesi Kitabesinin üzerinde gördüğümüz bu kitabenin başka bir mescide ait olduğu anlaşılmaktadır. Yıkılıp yok olan bu mâbedin kitabesi buraya konuvermiştir.
Çeşme, Konya kalesinin; adını verdiği ve adını aldığı bir kapısının önünde idi. Onun için bu çeşmeye (KAPU ÇEŞMESİ); izleri hâlâ duran surun buradaki kapısına da (ÇEŞME KAPISI) denilmiştir.
Bizim tahminimize göre bu kitabe Zindan kalenin güney taraflarında Darbhane civarında bulunan KAPTURGA mescidine aittir.
Bu çeşmeyi Sahip Ata yaptırmıştı. Fâtih adına 881 H. 1476 M. yılında yapılan ve Kuyu d- r ka dime arşivinde 256 numarada kayıdlı bulunan KARAMAN İLÎ tahrir defterinde bu çeşmeden şöyle bahsedilmektedir :
II. Bayezid’in bundan yirmi beş sene sonra yapılan KARAMAN İLİ tahrir defterinde de bu çeşme hakkında şu malumatı buluyoruz:
Sahip Ata’nm yaptırdığı bu çeşmeye (KIRK ÇEŞME) adı da verilmektedir. Bundan şunu da anlamak mümkündür: Demek ki Sahib Ata Fahr-ed-din Ali KONYA’da kırk çeşme yaptırmıştı. Bunlardan birisi surun kapısı dışında bulunan bu çeşme idi. Sahib Ata’nın şimdi (SAKAHANE) adını alan mahallede de bir (sikaye) si vardı.
Musluk, yol üzerlerine yapılan ve içine su konulan kap, sebil anlamınadır. Sahib Ata’nın bu mahallede böyle bir sebili bulunduğu için (Sikaye-hane) adı verilmişti. Halk ağzı bu kelimeyi (sakahane) şekline koymuştur.
Nasılki burada bulunan Keykâvus kızı Fatma Ferhunde hatun’a ait mâmureye ve adını verdiği mahalleye evvela (Ferhunde mahallesi) denilirken sonra bu ad (Ferhuniyye) ye dönmüştür.
Sahib Ata’nın bu çeşmenin arkasında kendi evleri vardı. Fâtih zamanında Sahib Ata’nm sarayı yıkılmış, yeri bostan haline gelmişti. Fâtih’in KONYA defterinde bu husus şöyle tasrih edilmiştir:
Haneha-i Sahib dernezd-i çeşme elân bostanlıktır. Bu çeşmenin ve buradaki dâr-ül-huffaz ile mescidin müşterek gelirleri arasında Sahib Ata’nm buradaki evleriyle Konyadaki Tutistan çiftliği, Flabad yolunda ve Haşan köyündeki zeminler vardır. KONYA vakıflar müdürlüğündeki bir kayda göre çeşmenin arkasında son zamanlara kadar Sahib Ata evkafına ait bir arsa vardı.
